جستاری در تدوین و تنظیم مقاله آکادمیک مستخرج از تیزس: رویکرد موردی

جستاری در تدوین و تنظیم مقاله آکادمیک مستخرج از تیزس: رویکرد موردی

دکتر محمدحیدر یعقوبی[1]

چکیده

از جمله نگرانی­ها­ و تشویش­های محصلان پروگرام­های ماستری، روش نگارش مقاله آکادمیک استخراج شده از تیزس است که هر محصل معمولاً برای اولین‌بار این تجربه آکادمیک را خواهد داشت و برای نگارش آن نیازمند یادگرفتن مراحل تدوین و تنظیم آن است. مقالات آکادمیک باید هم از لحاظ ساختاری و هم از لحاظ محتوایی دقیق و معیاری تهیه گردد تا مجلات دانشگاهی آن را پذیرفته و چاپ نمایند. در این مقاله سعی شده برطبق فرمت شیوه­نامه تنظیم مقالات علمی در دانشگاه بین‌المللی المصطفی ^(ص)- افغانستان مطالب آن عیار گردد تا محصلان این دانشگاه و دیگران بتوانند از آن برای تهیه مقالات خود استفاده نمایند. روش کار از نوع رویکرد کیفی و با متد موردی صورت پذیرفته است. برای نگارش یک مقاله علمی، محصلان نیازمند به دانستن تاریخچه نگارش مقالات علمی، روش نگارش آن از لحاظ محتوایی و ساختاری، رعایت اصول نگارش و اخلاق آکادمیک می­باشند که به تمامی موارد ذکرشده پرداخته شده است و توضیحات جانبی برای یادگیری بیشتر محصلان صورت گرفته است.

واژگان کلیدی: روش نگارش، فرمت ساختاری، فرمت محتوایی، مقاله علمی و مقاله مستخرج از تیزس.

مقدمه

خواندن و نوشتن توانایی مهمی برای محصلان پوهنتون­هاست. در واقع ماشین علم بر پایه تولید مقالات علمی بنا شده است (Acuna، 2012 and Hirsch، 2005). از سویی نوشتن و نگارش آکادمیک توانایی مهمی برای پیشرفت علم و انکشاف آن است. یک متن سلیس و قوی می‌تواند خواننده را درباره موضوعی خاص به وجد بیاورد، منتقدان را علاقه­مند به بررسی دقیق آن نماید و در نهایت در جامعه علمی تأثیرگذار باشد. با این وجود اکثر محصلان پوهنتون­های دولتی و خصوصی جامعه آکادمیک افغانستان، دوره آموزشی خاصی را در نگارش علمی کسب نمی­کنند و مجبورند ممارست زیادی برای نوشتن مقاله خود کنند یا از دیگران کمک بخواهند و یا متأسفانه از دیگران بخواهند که برای‌شان بنویسند. این پرابلم و مسأله مهم فعلی جامعه آکادمیک ما، ضرورت توجه و پرداختن به آن را دارد تا این مشکل برطرف گردد.

بنابراین نوشتن مقاله، مستلزم داشتن دانش مسلکی و طرحی مدوّن است. در گزارش یک تحقیق نه تنها باید ارزش‌های محتوایی را مراعات کرد، بلکه باید از ساختار روش‌مندی نیز پیروی کرد. امروزه تحقیقات فراوانی انجام می­شود، اما تنها بخش کوچکی از آن‌ها در مقالات منتشر می­گردد. یکی از دلایل آن هم، عدم مهارت محقق در تهیه و تدوین ساختاری و محتوایی مقاله علمی است. ساختار مقاله و تهیه گزارش از یک پژوهش علمی، با توجه به روش به‌کار گرفته‌شده در پژوهش، متفاوت است. دانشمندان در یک تقسیم‌بندی کلی، روش‌های استفاده شده در علوم را به دو دسته تقسیم می­کنند. روش‌های کمی که در آن‌ها از داده­های کمّی در تحقیق استفاده می‌شود (تحقیقات میدانی) و روش‌های کیفی که در آن‌ها از داده­های کیفی (تحقیقات کتابخانه ای و میدانی) استفاده می­شود.

تاریخچه نگارش مقالات علمی موضوعی مهم و کاربردی است که هر محقق باید بداند و برطبق فرمت مربوطه هر مؤسسه آن‌ را تدوین نماید. شواهد تاریخی موجود نشان مـی­دهد که این تاریخچه به سال 1665 میلادی بازمی­گردد. وقتی که برای اولین‌بار، مقالات علمی به رشته تحریر درآمده و در مجلات آن روز به چاپ رسیدند، نگارش دو نوع مقاله در دستور کار قرار داشته است: اولین مقالات، نامه­ها (Letters)  بودند که معمولاً به شیوه کاملاً مؤدبانه و توسـط یـک نویسـنده بـه رشـته تحریـر در آمـده و همزمان چندین موضوع علمی را مورد پوشش قرار می­دادند.

دومین مقـالات، گـزارش­های پژوهشـی (reports Experimental)  بودند که معمولاً به شکل توصیفی و بر اساس ترتیب زمانی (order Chronological) به رشته تحریر در می­آمدند. به مرور زمان، نگارش دسته اول مقالات حذف گردید، در حالی که نگارش دسته دوم مقالات با اقبال بیشتری رو به رو شـد و کم­کم، شیوه استندرد برای نگارش این قبیل مقالات شکل گرفت. در این شیوه، ابتدا بخش روش­هـا (Methods) بـه سـاختار مقالات علمی اضافه شد و در دهه 1850 میلادی، ساختاری به شکل تئـوری - تجربـه - بحـث (discussion-experiment-Theory) جایگاه ویژه­ای را در نگارش مقالات علمی به خود اختصاص داد (Audisio، 2009: 6).

از ابتدای قرن بیستم میلادی، این ساختار، تحول بیشتری را به‌منظور استندرد شدن شـاهد بـود و سـرانجام از دهـه 1980 میلادی ساختار استندرد و آبدیده IMRaD که مخفف (Discussion and Results، Methods، Introduction) بـود، تبـدیل بـه شیوه استندرد مقاله­نویسی در تمامی مجلات معتبر دنیا گردید. البته، این ساختار در دهه 1960 میلادی توسط مجلات بسـیار معروفـی نظیـر New England Journal of Medicine و The British Medical Journal، JAMA، Lancet  با موفقیت تجربه شده بود (رضائیان، 1392: 597).

برای تهیه یک مقاله آکادمیک هر پژوهشگر نیازمند آگاهی از شیوه نگارش آن خواهد بود. مقالات آکادمیک و انواع ژورنال­هایی که آن را چاپ می‌کنند؛ رویکردهای مختلفی در مورد نگارش آن دارند که به‌طور کلی، ساختار یک مقاله آکادمیک در دانشگاه بین‌المللی المصطفی (ص) به شکل زیر است و از سویی با توجه به این‌که نوع مقالات تحقیقی/پژوهشی، مروری و… هستند، این بخش‌ها کمی دستخوش تغییراتی اندک خواهند شد. مقالات پژوهشی معمولاً مقالاتی هستند که از اساس، موضوع و راه‌کاری جدید درباره یک زمینه مطرح می‌شود. بنابراین ساختار یک مقاله پژوهشی به شکل زیر است:

• مقالة علمی دارای چکیده، کلیدواژه، مقدمه، متن دارای ساختار، ارجاع‌دهی، استنتاج و منابع است؛
• مقالة علمی، باید روشمند، مستند، توصیفی، تحلیلی، مستدل و برخوردار از ساختار منطقی، دارای انسجام محتوا و قلم روان باشد؛
• فایل مقاله در قالب «word»، ارائه گردد و حجم آن کمتر از 15 صفحه و بیشتر از 20 صفحه نباشد (هر صفحه 300 کلمه).

روش تنظیم فرمت ساختاری مقاله آکادمیک

نوشته منظم و منسجم، غالباً –اما نه لزوماً- گویای اندیشه‌ای منظم و محتوای اندیشیده شده است. به همین سبب، هرچند حرف اول را در مقالات علمی-پژوهشی محتوای آن می­زند، یکی از بهترین راه­های تشخیص محتوایی علمی و شاهدی قابل اعتماد بر آن در این مقالات، ساختار آن‌هاست. ساختار منطقی، بیانگر اندیشه‌ای نظام­مند است که شکل و قالبی خوب به خود گرفته است؛ حال آنکه معمولاً با دیدن مقالات فاقد ساختار، کمتر احتمال می­دهیم بحثی ارزنده در آن‌ها باشد. همچنین انتظار داریم که نویسنده اگر واقعاً اندیشه‌ای قابل عرضه داشته باشد؛ بتواند آن‌ را به‌صورتی دست‌یاب عرضه کند. از این­رو لازم است به ساختار مقالات خود به جد توجه کنیم و از دقایق این مسأله فروگذار نکنیم. البته افراط در توجه به ساختار و متقابلاً بی‌توجهی به محتوا پذیرفته نیست؛ بلکه مقصود حفظ تعادل است (اسلامی، 1392: 13). در دانشگاه بین‌المللی المصطفی ^(ص)-افغانستان مراحل زیر از لحاظ ساختاری برای نگارش مقاله آکادمیک باید در نظر گرفته شود تا پذیرش دانشگاه را برای چاپ مقاله اخذ نماید (دانشگاه بین‌المللی المصطفی ^(ص)-افغانستان، 1400):

• عنوان مقاله: قلم و فونت عنوان مقاله باید از این شیوه تبعیت نماید. با فونت Nazanin B16و بولد (پررنگ) (Heading1  با این فونت تعریف شود)، مؤلف یا مؤلفان با فونت  Nazanin B12پررنگ (Heading 3 با این فونت تعریف شود).

در پاورقی همان صفحه اول این اطلاعات باید ذکر شود:

• عنوان وظیفه مؤلف اول و با ذکر وابستگی (Affiliation) به دانشگاه، محل تحصیل یا محل کار، شماره تماس و ایمیل (Nazanin B10)؛
• اگر مقاله دو مؤلف دارد: عنوان وظیفه مؤلف دوم و با ذکر وابستگی به دانشگاه، محل تحصیل یا محل کار، شماره تماس و ایمیل.

فرمت عنوان و چکیده باید به شکل زیر باشد:

• عنوان چکیده با فونت Nazanin B11 پررنگ؛
• متن چکیده بین 120 تا 250 کلمه و با فونت Nazanin B11 معمولی.
• چکیده: چکیده خلاصه‌ای از کل پروژه تحقیقاتی است، که شامل بیان مسأله، هدف آن، روش، یافته‌ها و نتایج است. با این حال، باید همزمان مختصر باشد و از 250 کلمه تجاوز نکند. هدف از تهیه چکیده، ایجاد تصویری کلی و روشن در خصوص محتوای مقاله است که باید به‌صورت یک بند منسجم و به زمان گذشته نوشته شود و حاوی مطالبی باشد که در مقاله بحث شده است و خواننده را به مطالعه متن اصلی ترغیب کند.
• واژگان کلیدی: حداقل 4 و حداکثر 6 واژه که به‌صورت ایتالیک (مورب) نوشته و با کامه از هم جدا شده باشند و در یک خط قرار گیرند. واژگان کلیدی باید با فونت (Nazanin B 10) ایتالیک باشند.
• مقدمه: به ترتیب به بیان مسأله، سؤال‌ها (و در مواردی به فرضیه)، پیشینه، ضرورت، هدف و ارائه تصویر کلی ساختار، می‌پردازد.

در متن اصلی تیترها و عناوین با فونت‌های زیر مشخص گردد:

• تیتر اصلی با فونت Nazanin B14و بولد (پررنگ) (Heading 2  با این فونت تعریف شود)؛
• تیتر فرعی با فونت Nazanin B12و بولد (پررنگ) (Heading 3  با این فونت تعریف شود)؛
• متن مقاله با فونت Nazanin B13 معمولی تایپ شده باشد. (Normal با این فونت تعریف شود).
• بدنة مقاله: متنی است دارای ساختار منطقی و متشکل از عناوین اصلی و فرعی و برخوردار از انسجام محتوایی که در آن مدعا، استدلال، شواهد، تحلیل، استنتاج و مانند آن، آورده می‌شوند[2].
• نتیجة مقاله: متنی است که به‌دستاوردهای موضوع از پاسخ به سؤال‌های اصلی و فرعی و وضعیت فرضیه که اثبات یا رد گردیده است؛ به‌صورت مختصر و به دور از عبارت‌پردازی، آورده می‌شود.
• ارجاع‌دهی: ارجاع­دهی در متن به‌صورت داخل متنی به شیوه APA باشد؛ مثال: (مرادی، 1389، ص 54) و ذکر منابع و مآخذ در پایان مقاله به شیوه APA است؛ مثال: کامکاری، کامبیز. (1388). توصیف آماری. تهران: انتشارات بال.

روش تنظیم فرمت محتوایی مقاله آکادمیک

تنها توجه به فرمت ساختاری مقاله آکادمیک مهم نیست و باید به فرمت محتوایی یک مقاله آکادمیک توجه و دقت بیشتری داشت؛ زیرا شالوده و اصل یک مقاله آکادمیک، بخش محتوایی آن است که باید بتواند دایره علم را گسترش داده و در تولید علم کاری را انجام داده باشد. در ادامه به توضیح بیشتر هر یک از موضوعات و عنوآن‌های یک مقاله آکادمیک از لحاظ محتوایی پرداخته خواهد شد که به شما کمک خواهد کرد تا بتوانید یک مقاله آکادمیک را دقیق‌تر بنگارید.

ساختار عنوان مقاله

مهم‌ترین رکن هر مقاله که دروازه‌ای برای ورود به دنیای پژوهش مطرح شده می‌باشد، عنوان مقاله است؛ نحوه نگارش عنوان نکات پر اهمیتی دارد که برای یک محصل و محقق تازه‌کار شاید باعث ایجاد ابهاماتی گردد (قندریز و زارعین دولاب، 1395: 51). در هر مقاله نخستین بخشی که توسط خوانندگان دیده می‌شود عنوان است که معمولاٌ نخستین قضاوت خواننده درباره محتوای مقاله نیز از مطالعه این بخش حاصل می‌شود. با توجه به این‌که معمولاٌ جستجو در بانک­های اطلاعاتی مقالات براساس عنوان مقاله صورت می‌گیرد؛ لذا دقت در انتخاب کلمات در عنوان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عنوان مقاله که درواقع هویت و هدف آن را نمایش می‌دهد، باید روشن، گویا، جامع، مانع و تا حد ممکن مختصر باشد.

در ادامه با ارائه یک مثال چگونگی تبدیل موضوع را به‌عنوان تشریح می کنیم. فرض کنید که می خواهید در خصوص خودکشی، طلاق، نوع دوستی و یا فقر و طلاق، کیفیت زندگی و مهارت‌های کلامی و غیره مقاله یا پایان‌نامه بنویسید. شما باید برای موضوع خود چهار سؤال مطرح کنید که عبارت اند از: چه چیزی؟ چه کسی؟ چگونه؟ کجا؟ حالا هرکدام از سؤالات را در رابطه با موضوعات بالا در ذهن خود مطرح کنید و به آن‌ها پاسخ دهید. برای مثال موضوع کیفیت زندگی و مهارت‌های کلامی، مدنظر شماست. از خود بپرسید که 1- چه چیزی قرار است انجام شود؟ پاسخ مشخص است، کیفیت زندگی و مهارت‌های کلامی. 2- این موضوع در مورد چه کسی یا کسانی قرار است انجام شود؟ پاسخ ممکن است محصلان یک دانشگاه، کارکنان یک اداره، یک شهر و... باشد. مثلاً موضوع محدود به کیفیت زندگی و مهارت‌های کلامی در بین محصلان می­شود. 3- چگونه این موضوع را انجام دهم؟ پاسخ شما روشی است که قرار است از آن کمک بگیرید و پژوهش خود را با آن انجام دهید. ممکن است بگوید که به‌صورت کمی یا به‌صورت کیفی یا تلفیقی از هر دو روش باشد. در این‌جا به موضوع خود واژه‌هایی مانند، بررسی، شناسایی، رابطه، تأثیر، عوامل مؤثر، تحلیل و غیره اضافه کنید. با اضافه کردن هر واژه تا حدودی روش کار شما مشخص می‌شود. واژه­های تأثیر، تبیین، رابطه، عوامل مؤثر، میزان و اثربخشی بار کمی دارند و روش شما کمی خواهد بود. واژه­های شناسایی، فهم، نقش و غیره بار کیفی دارند و روش شما معمولاً کیفی خواهد بود. طبق نکات فوق، شما می­گویید می­خواهم رابطه کیفیت زندگی و مهارت‌های کلامی در بین محصلان را بررسی کنم یا می­گویید می­خواهم تأثیر کیفیت زندگی بر مهارت‌های کلامی در بین محصلان را بررسی کنم؛ در این‌جا روش شما کمی است. 4- کجا این پژوهش انجام می‌شود؟ کابل، هرات، بامیان، خارج از کشور و... پس با اضافه شدن شهر کابل موضوع به این عنوان «تأثیر کیفیت زندگی بر مهارت‌های کلامی در بین محصلان شهر کابل» تبدیل شد.

ساختار چکیده

چکیده (Abstract) حاصل و عصاره کل پژوهش است و خواننده می‌بایست با مطالعه آن پی به محتوی متن ببرد و در خصوص آن خود داوری کند. این قسمت مهم در مرحله انتهایی پژوهش نوشته خواهد شد، اما قسمت نخست یک پژوهش (مقاله/پایان‌نامه) است. هم چکیده و هم کل مقالات علمی، چه فارسی، چه انگلیسی، باید تابع ساختار IMRaD است.

 شیوه استندرد IMRaD ، به نویسندگان مقالات اجازه می­دهد که در یک روال کاملاً منطقی و علمی، ابتـدا در "مقدمـه "، بـه ارائه تاریخچه موضوع پژوهشی خود، مطالعات به­عمل آمده، زوایای پنهان و تناقضات موجود پرداخته و هـدف از انجـام مطالعـه خود را شرح دهند. سپس، در "مواد و روشها"، به­طور کامل و با ذکر جزئیات نشان دهند که برای پاسخ‌گویی به اهـداف خـود، از چه مواد و روش‌هایی استفاده کرده­اند. آن‌ها، سپس در بخش "نتایج"، به ارائه یافته­های خود پرداخته و در بخش "بحث" نیز به مقایسه یافته­های خود با مطالعات دیگران، بیان سازوکارهای درگیر، محدودیت­های مطالعه و پیشنهادهای‌شان برای مطالعـات بعدی خواهند پرداخت (رضائیان، 1392: 597) که برای توضیح بیشتر مطالب فوق، در ادامه پرداخته شده است:

• مقدمه (Introduction): در این بخش باید بیان مسأله (پرابلم تحقیق)، سؤالات تحقیق، اهداف، فرضیه‌ها، علت انجام تحقیق، اهمیت و ضرورت تحقیق بیان شود. مثلاً چرا این تحقیق انجام شده و چه سؤالات، اهداف و فرضیه‌هایی وجود داشته است؟
• روش‌شناسی تحقیق (Methods): در این بخش به توضیح روش تحقیق، افراد شرکت‌کننده در تحقیق(جامعه و نمونه)، و ابزار تحقیق پرداخته می‌شود. چه وقت، کجا و چطور این تحقیق انجام شده و چه مواد و لوازمی برای انجام آن استفاده شده و چه کسانی در گروه‌های مورد توجه تحقیق حضور داشتند؟
• نتایج (Results): نتیجه آزمون فرضیه‌ها در این‌جا ارائه می‌شود؛ یعنی چه پاسخی به سؤالات تحقیق به‌دست آوردید و نتیجه تحقیق چه بود؟
• بحث (Discussion): پاسخ به‌دست‌آمده بیانگر چه واقعیتی است و چرا مهم است؟ از چه جهت این یافته با یافته‌های سایر محققان سازگاری دارد؟ و چه دیدگاهی برای تحقیقات آتی وجود دارد؟

بنابراین به دلایل متعدد، چکیده مهم‌ترین بخش مقاله است. اول، ویراستارانی که مقاله را پیش از تصمیم‌گیری برای ارسال آن به بخش داوری مطالعه می‌کنند، اولین بخشی را که می‌بینند چکیده است. پس از انتشار نیز اولین بخشی که توسط خواننده‌ها بررسی می‌شود چکیده است. به همین دلیل است که بیشتر دیتابیس‌های پژوهشی تنها بخش چکیده را ایندکس می‌کنند و اغلب دسترسی به متن کامل محدود است. در بخش چکیده، مهم‌ترین جنبه‌های مقاله را برجسته می‌سازید. در نتیجه، مخاطب به‌طور اجمالی پژوهش‌تان را مرور می‌کند.

ساختار واژگان کلیدی

کلیدواژه می‌تواند جانشین فهرست مطالب در رساله و مقاله باشد. در هر مقاله باید درحدود سه تا ده کلمه کلیدی که نشانگر عناوین اصلی پژوهش است؛ به‌عنوان کلیدواژه قرار گیرد. به‌وسیله کلیدواژه­ها می‌توان در شبکه­های اطلاع‌رسانی به جستجو در مقالات پرداخت. کلماتی که برای کلیدواژه انتخاب می­شوند؛ می‌توانند به­صورت بسیط یا مرکب باشند (طرقی، 1399: 164).

ساختار مقدمه

کارکرد مقدمه آن است که خواننده را با اندیشه و ایده اصلی نویسنده مرتبط کند. مقدمه به سرعت خلأ آگاهی میان نویسنده و خواننده را پر می­کند و باید به گونه ای نوشته شود که برای خواننده پرسش ایجاد شود و به ادامه بحث علاقه­مند گردد. در نتیجه، نویسنده در چند پاراگراف کوتاه به شکلی فشرده، خواننده را درگیر بحث می­کند. مقدمه در بهترین حالت از سه بخش تشکیل می­شود: 1- معرفی مسأله تحقیق، 2- بیان پیشینه علمی تحقیق و 3- بیان فرضیه و استدلال (اسلامی، 1392: 14).

در نگارش یک مقاله آکادمیک، این سؤال اساسی است که چگونه یک مقدمه خوب و تأثیرگذار برای مقاله خود بنویسم؟ رعایت نکات زیر در تهیه یک مقدمه دقیق و استندرد الزامی است:

• سؤال اصلی مقاله را مطرح کنید: مطرح شدن سؤال اصل مقاله در صفحه اول و مقدمه آن کمک می‌کند؛ خیلی سریع­تر به سراغ اصل مطلب بروید. معمولا این کار را در پاراگراف دوم مقدمه انجام می‌دهند. پاراگراف اول موضوع اصلی مقاله مطرح می‌شود و در پاراگراف دوم به این مساله که این مقاله به دنبال پاسخ دادن به چه سؤالی است پرداخته می‌شود. بنابراین تمامی مقدمه چینی‌ها و داستآن‌های اضافه و غیرمرتبط حذف شده و مخاطب سریع‌­تر به هدف اصلی مقاله ما پی می‌برد؛
• با مقدمه برای مقاله ­تان بازاریابی کنید: بازاریابی یک هنر است و شما باید این هنر را در نوشتن یک مقدمه خوب برای مقاله‌تان انجام دهید. یعنی شما باید در مقدمه کاری کنید تا مخاطب مشتاق شود ادامه مقاله را بخواند. معمولا در مقدمه نیازی نیست که به یافت‌های کلیدی مقاله اشاره شود اما در برخی مواقع، مثلا در علوم انسانی، که مقالات طولانی‌تر هستند پیشنهاد می‌شود در انتهای مقدمه دو یا سه مورد از مهم‌ترین دستاورد­های جدید و ارزشمند مقاله به‌صورت گذرا و بدون پرداختن به توضیحات اشاره شود؛
• آخرین پاراگراف مقدمه را با دقت بنویسید: شاید این سؤال برایتان پیش بیاید که در آخرین پاراگراف مقدمه چه باید نوشته شود؟ معمولا در این پاراگراف به این‌که در ادامه مقاله چه مطالبی را با چه ترتیبی بیان خواهیم کرد اشاره می‌شود. مثلا این پاراگراف می‌تواند این گونه آغاز شود" در بخش بعدی به مرور مطالعات گذشته در زمینه … می‌پردازیم، سپس در بخش … به … اشاره می­کنیم و در بخش چهارم به بیان یافت‌های تحقیق در مورد… می­پردازیم". باید دقت داشته باشید که تا حد امکان در این پاراگراف از مقدمه نیز از کلیشه­ها دور بمانید، همچنین ساختار و محتوای بخش­های بعدی مقاله را به‌صورت خلاصه اما مشخص بیان کنید.

اگر بخواهیم خلاصه‌ای از اصول مهم و کاربردی را که باید در نگارش مقدمه یک مقاله آکادمیک رعایت کنیم، می‌توان به شرح ذیل لیست کرد:

• مقدمه از کلیات شروع و به سمت جزئیات حرکت کند؛
• در ابتدای مقدمه سعی شود زمینه مسأله و سپس خود مسأله بیان شود؛
• زمینه مسأله باید شواهدی دال بر وجود مسأله با استناد به‌نظرات متخصصان و یا نتایج پژوهش‌های پژوهشگران مطرح کند؛
• زمینه مسأله باید علل احتمالی بروز مسأله، محدوده مسأله و ویژگی‌های آن را مشخص سازد؛
• بیان مسأله در واقع همان هدف کلی تحقیق است یا می‌تواند به‌صورت یک سؤال کلی نیز مطرح شود؛
• در بیان مسأله باید تمام متغیرهای مورد مطالعه شامل مستقل، وابسته، تعدیل‌کننده و واسطه‌ای (در صورت وجود) گنجانده شود؛
• زمینه مسأله در حد یک پاراگراف و بیان مسأله در حد یک تا دو جمله باشد؛
• اگر پژوهش مبتنی بر نظریه یا نظریه‌های خاصی است در حد یک پاراگراف مبانی نظری پژوهش ذکر شود؛
• پیشینه تجربی پژوهش کوتاه باشد و صرفاً نتایج مطالعات کاملاً مرتبط و اصلی به گونه انتقادی بازنگری شود. ذکراین نکته ضروری است که منظور از بررسی ادبیات پژوهش نقل آن نیست، بلکه یک بازنگری انتقادی است که از خلال این بازنگری مسأله پژوهشی تصریح می‌شود؛
• پیشینه تجربی به گونه‌ای بیان شود که مطالعه شما را در چهارچوب پژوهش‌های انجام شده و وسیع‌تر قرار دهد. به‌عبارت فنی‌تر، ضرورت مطالعه خود را بر اساس شکاف در یافته‌های قبلی توجیه کنید؛
• مبانی نظری و پیشینه تجربی به گونه‌ای بیان شود که منطقی برای گزاره‌های پژوهش فراهم آورد؛
• اهمیت مطالعه ذکر شود. اهمیت مطالعه می‌تواند به‌طور آشکار بیان شود و یا در بیان مسأله یا هدف پژوهش مستتر باشد؛
• به‌طور کلی، در مقدمه سعی شود مسأله و گستره آن به گونه بارز مطرح شود و بر مبنای ادبیات پژوهشی گزاره‌هایی برای حل این مسأله پیشنهاد شود؛
• سعی شود مقدار حجم مقدمه خلاصه مبسوط % ۲۰ از کل مطالب نگارش شده باشد.

از سویی در نوشتن مقدمه یک مقاله آکادمیک کارهای زیادی باید انجام شود تا مقاله تکمیل‌شده، یک مقاله آکادمیک شود؛ ولی گاهی اشتباهاتی باعث می­شود که کیفیت مقاله کاهش یافته و چاپ آن در مجلات معتبر غیر ممکن شود. بعضی از این اشتباهات به این صورت است:

• اشتباه اول: نخست این‌که مقدمه جای درد دل کردن نیست. به این معنی که باید یک راست برویم سر اصل مطلب و حاشیه نرویم؛
• اشتباه دوم: اشتباه دیگر در مقدمه این است که مسائل بدیهی و پایه‌ای را بیش از حد توضیح بدهیم. باید توجه کنیم که مخاطب اصلی مقالات علمی، متخصصین حوزه تحقیقاتی ما هستند. فقط مواردی را بیان کنیم که به طرح موضوع و نشان دادن ضرورت آن و اهمیت مقاله کمک می‌کند؛
• اشتباه سوم: این اشتباه از دو اشتباه بالا مهم‌تر است و این است که شتاب­زدگی در کار نداشته باشیم که این عامل در این مورد باعث می‌شود که اشتباهات تایپی و نگارشی و... در مقاله داشته باشیم؛
• اشتباه چهارم: ساختار نگارشی و گرامری مقاله را رعایت نکنیم.

روش‌شناسی

از بخش­های مهم یک مقاله آکادمیک مبحث روش­شناسی است که محقق باید روش و مراحل انجام دادن فرایند پژوهش را توضیح دهد تا نقشه راهش مشخص باشد و برای خوانندگان هم کمک کند تا برای انجام پژوهش‌هایشان از آن استفاده نمایند. در ادامه به بعضی از موضوعاتی که باید یک محقق در روش­شناسی دقت نماید به شکل مختصر پرداخته شده است:

• روش تحقیق: در ابتدا باید روش تحقیق به‌کارگرفته شده در پژوهش و دلایل انتخاب آن را توضیح دهد. به‌طور مثال آیا روش تحقیق کمی، کیفی یا ترکیبی است و از کدام نوع این رویکردهای پژوهشی است.
• ابزار پژوهش: محقق باید ابزار گردآوری و تحلیل داده‌ها را به‌روشنی معرفی کند و مزایا و معایب آن‌ها را به دقت تشریح نماید و حتی روایی و پایایی ابزار را مشخص کند.
• جامعه پژوهش: محقق در بخش روش­شناسی باید به معرفی جامعه مورد مطالعه و ویژگی‌های آن و همچنین دلایل انتخاب نمونه­گیری و ارتباط آن با هدف مقاله توضیحات دقیقی را ارائه نماید.
• محدوده و محدودیت‌ها: آنچه پژوهشگر را محدود کرده (ناشی از عوامل محیطی) و یا محدودیتی که خود پژوهشگر در پژوهش خود اعمال کرده است را نشان می‌دهد و باید آن ­را مشخص نماید.

یافته­های مقاله

در این قسمت پژوهشگر به اطلاعات توصیفی حاصل از پژوهش می­پردازد که بسته به نوع روشی که استفاده کرده محتواهای گوناگونی را می‌تواند در بر بگیرد. به‌طور مثال؛ اگر مطالعه میدانی با موضوع رفتار جمعی، شادی باشد که روش تحلیل موقعیت و تکنیک مشاهده صورت پذیرفته است؛ توضیحات توصیفی درباره موقعیت مورد مشاهده داده می­شود و سپس به توصیف شاخص­ها و مؤلفه­هایی که درمشاهده­نامه وجود داشته پرداخته می­شود. در مواردی دیگر می‌توان به توصیف جامعه انسانی که مورد مشاهده و مصاحبه قرار گرفته شده نیز پرداخته شود. به‌طور کلی زمان، مکان، موقعیت، عناصر دربرگیرنده محتوا، گروه‌ها و جمعیت می‌توانند پیش از تحلیل یافته­ها توصیف گردند. نکته قابل توجه در این‌جا این است که نباید بیش از تحلیل به توصیف پرداخته شود. البته برخی از پژوهش‌های کیفی صرفاً به توصیف می­پردازند که در این صورت از این‌که نکته مبری هستند؛ هرچند بهتر است پژوهش کیفی نیز از حد توصیف فراتر رفته و به تحلیل نیز بپردازد؛ مگر آن که توصیف با قالب­نگاری ساخته شده باشد (تنهایی، نکهت و حسینی فر، 1395: 153).

نتیجه‌گیری در مقاله

در این بخش که در واقع هسته اساسی مقاله است؛ تحلیل نهایی پژوهشگر و تفسیر نتایج به‌دست‌آمده و همچنین مقایسه آن با سایر کارهای مشابه را نشان می‌دهد و محقق در پی آن است که تا از طریق پاسخ به پرسش‌های زیر بتواند نظری مناسب در ارتباط با نتایج و جمع­بندی آن‌ها ارائه کرده و داوری نماید (نادری و سیف نراقی، 1394: 223):

• آیا نتایج یا تجزیه و تحلیل داده­ها به‌روشنی ارائه شده است؟
• آیا جمع­بندی نتایج یا تجزیه و تحلیل داده­ها واضح و مشخص بیان شده است؟
• آیا جمع­بندی نتایج یا تجزیه و تحلیل داده­ها با دلایل مستند و اساسی در رد یا پذیرش فرض­ها یا سؤال­های مقاله پشت­بندی شده است؟
• آیا توضیح و توجیه نتایج به‌لحاظ مفاهیم آماری به‌کار رفته شده مناسب است؟
• آیا توضیح و توجیه تعمیم نتایج به جامعه آماری که نمونه از آن اخذ شده است؛ مناسب است؟
• آیا به‌لحاظ یافته­های مقاله، محقق به آگاهی یا آگاهی­های جدیدی دست یافته است؟ به عبارت دیگر، نتایج حاصل از این مقاله از نادانی و سرگردانی علمی محقق کاسته است؟
• آیا نتایج این مقاله بر دانش بشری افروده است؟ به سخن دیگر، آیا افراد دیگری نیز از نتایج این مقاله سود می­برند؟

پیشنهادها: با ارائه پیشنهادات کاربردی، مسیر سایر پژوهشگران در حوزه موضوعی مربوطه هموار می‌شود.

ارجاع‌دهی

اگرچه اسامی مترتب منابع در پایان هر مقاله امری رایج محسوب می‌شود؛ اما هدف از آوردن نام آن‌ها در بخش رفرنس­ها باید به گونه‌ای باشد که هدف از ارائه بخش منابع را برای ذهن مخاطب برآورده سازد و به نوعی ارضای خواننده از صحت و سقم مقاله را تایید کند. بنابراین لیست کردن منابع استفاده شده بدین جهت است که به ذهن خواننده جواب معینی در قبال سؤال­ها، ابهام­ها و فرض­ها بدهد. مثلاً می­گوییم همان­گونه که فلان دانشمند به نتیجه خود رسیده است... یعنی این جمله به خواننده اینگونه القا می­شود که فرض ما از پشتوانه علمی برخوردار است و بدین ترتیب می‌توانیم جملات مهم مقاله خود را مستحکم کنیم.

هرگاه در متنِ مقاله مطلبی از یک کتاب یا مجله یا... به‌صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نقل شود؛ باید پس از بیان مطلب، آن را مستند ساخت. این مستندسازی شیوه‏های مختلفی دارد که از بین شیوه­های موجود ارجاع­دهی، معتبرترین­ آن‌ها در حوزه علوم انسانی روش APA، شیکاگو و هاروارد است که در ادامه به توضیح و مثالی از روش APA پرداخته شده است (تنهایی، نکهت و حسینی‌فر، 1395: 165):

در استناد، نام مؤلف و صاحب اثر، بدون القاب «آقا»، «خانم»، «استاد»، «دکتر»، «پروفسور»، آورده می‏شود، مگر در جایی که لقب جزو نام مشخص شده باشد؛ مانند خواجه نصیرالدین طوسی. (دهنوی، 1377، ص 89).

• یک اثر با یک مؤلف: پس از آوردن متن، داخل پرانتز: تخلص مؤلف، تاریخ انتشار، شماره صفحه به ترتیب می‏آید و پس از آن، نقطه آورده می‏شود؛ مانند: (منطقی، 1382، ص 27).
• یک اثر با بیش از یک مؤلف: اگر تألیف دارای دو یا سه مؤلف باشد، نام آن‌ها به ترتیب ذکر شده در اثر، به همراه سال انتشار و شماره صفحه می‏آید؛ ولی در آثار با بیش از سه مؤلف، نام اولین مؤلف ذکر می‏شود و به دنبال آن عبارتِ «و همکاران» و سپس سال انتشار و شماره صفحه می‏آید؛ مانند: (سرمد، بازرگان و حجازی، 1379، ص 50) یا (نوربخش و همکاران، 1346، ص 75).
• آثار با نام سازمآن‌ها و نهادها: در صورتی که آثار به نام شرکت‏ها، انجمن‏ها، مؤسسات، ادارات و مانند این‌ها انتشار یابند، در استناد کردن، به جای نام مؤلف، نام سازمان می‏آید؛ مانند: (فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، 1382، ص 34).
• دو یا چند اثر یک مؤلف: هرگاه به دو یا چند اثر مهم اشاره شود، همه آن‌ها در داخل پرانتز، و به ترتیب تاریخ نشر پشت سرهم می‏آیند؛ مانند: (والاس، 1980، ص 15؛ 1988، ص 27؛ 1990، ص 5). و اگر چند اثر یک مؤلف در یک سال منتشر شده باشد، آثار مختلف او با حروف الفبا از هم متمایز می‏گردند؛ مانند: (احمدی، 1365الف، ص22؛ 1365ب، ص 16).

گاهی در نوشته‌های خود از مطالبی استفاده می‌کنیم که از مصاحبه یا سخنرانی یک فرد، یا یک برنامه تلویزیونی برگرفته شده است. در این صورت باید در بخش رفرنس‌دهی به این منابع اشاره کرد. نحوه رفرنس­دهی به شکل زیر است:

• نحوه ارجاع‌دهی به مصاحبه با فرمت APAدر فهرست منابع و مأخذ: به‌منظور ارجاع‌دهی به مصاحبه در بخش منابع و مأخذ از الگوی زیر استفاده نمایید. بر اساس سبک APA، مصاحبه شخصی نباید در فهرست منابع و ماخذ قرار گیرد چون که جزو اطلاعات قابل بازیابی محسوب نمی‌شوند. بلکه در عوض باید در ارجاع‌دهی درون متنی قرار بگیرند. مثال: (ج. محمدی، مصاحبه شخصی، دسامبر 12، 2004). شایان ذکر است که در صورتی که تمایل دارید مصاحبه شخصی خود را به‌عنوان بخشی از فهرست ارجاع‌دهی با فرمت APA قرار دهید، یک ساختار کلی در این خصوص وجود دارد که مطابق زیر می‌باشد: نام خانوادگی نویسنده، حرف اول اسم کوچک نویسنده. (سال، ماه و روز). نوع مصاحبه. مثال: مارینو، ب. (2014، 18 اکتبر). مصاحبه شخصی؛
• نحوه ارجاع‌دهی به سخنرانی­ها با فرمت APA در فهرست منابع و ماخذ: در این نوع رفرنس‌دهی، یک سری از یادداشت­های برداشته شده از نرم‌افزار پاورپوینت یا اسلایدهای گوگل می‌توان استفاده کرد. ارجاع­دهی به سخنرانی آنلاین یا اسلایدهای ارائه سخنرانی به روش APA: نام خانوادگی نویسنده، حرف اول اسم کوچک نویسنده. (سال انتشار). اسم یا عنوان سخنرانی (با فرمت فیلم). برگرفته از لینک... مثال: سعیدی، ت. (2012). فناوری و من: جدول زمانی شخصی فناوری آموزشی (اسلاید پاورپوینت) برگرفته از

http://www.slideshare.net/BClarie25/educational-technology_ppt

نکته: اگر می خواهید به اطلاعاتی از یادداشت های شخصی خود از یک سخنرانی ارجاع‌دهید، فقط در قسمت بدنه مقاله خود باید به آن رجوع کنید.

• ارجاع‌دهی به برنامه_تلویزیونی_یا_رادیویی با رو APA: ساختاری که متد APA در این خصوص ارائه می‌کند به‌صورت زیر است: نام نویسنده، حرف اول اسم کوچک نویسنده(نویسنده)، و کارگردان، حرف اول اسم کوچک کارگردان (کارگردان). (سال پخش). عنوان قسمت (قسمت مجموعه تلویزیونی). نام تهیه‌کننده اجرایی، حرف اول نام کوچک تهیه‌کننده اجرایی (تهیه‌کننده اجرایی)، اسم مجموعه تلویزیونی. شهر، ایالت کانال اصلی: کانال مثال: کانگ، ک. (نویسنده) ف و فریمن، پ. (کارگردان). (2006). شرط‌بندی با کف دست زدن (قسمت مجموعه تلویزیونی). شرکت بیس. (تهیه‌کننده اجرایی)، چطور مادرت را ملاقات کردم. لس آنجلس، CA: سیستم پخش کلمبیا؛

نکته: هنگام ارجاع‌دهی یک برنامه تلویزویونی یا اپیزود به خاطر داشته باشید که IMDB یک منبع بسیار خوبی برای یافتن اطلاعات مورد نیاز در ارجاع­دهی می­باشد (کارگردان، نویسنده، تهیه‌کننده اجرایی و غیره). این اطلاعات را می‌توان در بخش باز و بسته کردن اعتبار برنامه نیز پیدا کرد.

• ارجاع‌دهی به دایره_المعارف در روش APA: در این روش از ساختار زیر الگو برداری کنید: نام نویسنده، حرف اول اسم کوچک نویسنده. (سال انتشار). عنوان مدخل. در عنوان دایزه المعارف، (جلد فلان، صفحات فلان). شهر، محل ایالت انتشار: ناشر. مثال: کامن، س.، و ویلسون، الف. ح. (2012). بنای یاد بود. در دایره المعارف تاریخ محلی. (صص364-363). لنهام، م. د: انتشارات آلتامیرا؛
• ارجاع‌دهی به یک عکس در روش APA: ساختار به‌کار رفته در فرمت APA در ارجاع‌دهی تصویر به شرح ذیل می‌باشد: نام خانوادگی عکاس، حرف اول اسم کوچک نویسنده. (عکاس). (سال، ماه انتشار). عنوان عکس (عکس). شهر، ایالت انتشار: ناشر/موزه. مثال: راجر، ج. (عکاس). (1938). خیابان اصلی کاتدرال پاتریک، خیابان فرعی پنجم از پنجاهمین خیابان تا پنجاه و یکمین (عکس). نیویورک، : انجمن تاریخی نیویورک؛
• ارجاع‌دهی به یک عکس_آنلاین اقتباس شده از اینترنت در روش APA: نام خانوادگی عکاس، حرف اول اسم کوچک نویسنده. (عکاس). (سال، ماه و روز انتشار). عنوان عکس (تصویر دیجیتالی). اقتباس از لینک http://XXXXX مثال: فرارو، الف. (عکاس). (2014، آوریل، 28). آزادی آگاه جهان (تصویر دیجیتالی). اقتباس از لینک http://www.flickr.com/photos/afer92/

موضوعات فرعی در نگارش مقاله آکادمیک

در ادامه به بعضی از موضوعات فرعی که در نگارش یک مقاله آکادمیک، محقق را راهنمایی و کمک می­کند و می‌تواند در پذیرش مقاله از سوی مدیران مجلات و چاپ آن تأثیر داشته باشد؛ اشاره شده است:

چگونه مقاله‌نویسی را شروع کنیم؟

• تا می‌توانید مقاله بخوانید: یک جمله قدیمی هست که می‌گوید اگر می‌خواهید موفق باشید فقط کافی است کارهایی که افراد موفق انجام داده‌اند را تکرار کنید. برای این‌که مقاله‌نویسی را شروع کنید. باید ابتدا مقالات بسیاری را در حیطه تخصص خودتان بخوانید. مثلاً برای شروع به سایت ir بروید و با جستجوی یک موضوع آسان در رشته خود چند مقاله کامل را دانلود کرده و بخوانید؛
• یک پژوهش را عیناً تکرار کنید: شما می‌توانید یک مقاله را انتخاب و عیناً آن را انجام دهید. این کار در دنیای علم بسیار مرسوم است؛ چرا که هر پژوهشی باید بارها تکرار شود تا بتوان در مورد آن با قطعیت نظر داد. شما می‌توانید ابزارها و پرسش‌نامه‌های آن پژوهش را دوباره اجرا کرده و مطابق با آن مقاله، خودتان شروع به نوشتن مقاله کنید؛
• از همایش‌ها شروع کنید: همایش‌ها را می‌توان یک کلاس آموزش مقاله‌نویسی دانست. برخلاف نظر برخی افراد، همایش‌ها به درد نخور نیستند. حداقل فایده آن‌ها این است که بسیاری از دانشجویان مقاله‌نویسی را از ارسال مقاله برای همایش شروع می‌کنند. با جستجوی همایش­ها در اینترنت یکی را انتخاب کنید و یک مقاله هر چند ضعیف را برای آن ارسال نمایید. حداکثر چیزی که از دست خواهید داد این است که مقاله شما رد خواهد شد. همچنین می‌توانید در چند همایش بدون ارائه مقاله شرکت کنید؛
• هرچه زودتر یک مقاله بد بنویسید!: منظور ما این است که نوشتن یک مقاله هر چند که ضعیف و بسیار ابتدایی باشد، از ننوشتن آن بهتر است. حتی می‌توانید همین امروز یک مقاله بنویسید؛
• از دانشجویان دیگر کمک بخواهید: یک مقاله را با قلم خود بنویسید. از یک دانشجو یا هم­صنفی که قبلاً مقاله نوشته است؛ بخواهید مقاله شما را بخواند و اشکالات آن را به‌صورت کامنت برای شما بنویسد. این کامنت‌ها بهترین و بهترین ابزار برای یادگیری مقاله‌نویسی هستند و شما با استفاده از این روش یک مقاله نویس عالی خواهید شد؛
• یک چارچوب مقاله تهیه کنید: اکثر مقالات ساختار استانداردی دارند. فقط کافی است ساختار یک مقاله را پیدا کنید و مطالب تان را در آن بنویسید؛
• فعلا جزئیات را کنار بگذارید: یک مقاله علمی جزئیات بسیار زیادی دارد. لازم نیست اولین مقاله شما کامل‌ترین مقاله باشد. این‌که اسامی، جداول یا نمودارها (گراف­ها) چگونه باشد، یا یک ابزار را چگونه گزارش کنید، یا در مقدمه به چه پژوهش‌هایی اشاره کنید و مواردی از این دست برای شروع نگارش یک مقاله لازم نیست. کم کم و با نوشتن هر مقاله قدرت قلم شما بهتر خواهد شد؛
• زیاد کمال طلب نباشید: قرار نیست همه کارهای یک مقاله را به تنهایی انجام دهید. لازم نیست حتماً تمام نرم‌افزارهای آماری را یاد داشته باشید؛ تا یک مقاله بنویسید. اگر قرار بود یک نفر به تنهایی مقاله بنویسد پس چرا اکثر مقالات چندین نویسنده دارند؟ حتی بسیاری از پژوهشگران بسیار مطرح هم نرم‌افزارهای آماری را یاد ندارند. بنابراین سعی کنید از دوستان‌تان کمک بخواهید و اولین مقاله را به‌صورت تیمی بنویسید.

روش مراحل استخراج مقاله از پایان‌نامه

نحوه استخراج مقاله از پایان‌نامه (چگونگی استخراج مقاله از پایان‌نامه) به‌صورت زیر است:

• مقاله استخراجی دارای ساختاری مشابه پایان‌نامه است و در این مقاله دانشجو باید بتواند پایان‌نامه خود را طبق اصول مقاله‌نویسی در حداکثر 10 تا 15 صفحه خلاصه نماید؛
• عنوان مقالات استخراجی نباید یکسان بوده و همچنین با مقالات پیشین تفاوت داشته باشد. با یک جستجوی ساده به فارسی و انگلیسی در گوگل یا گوگل اسکولار (Google Scholar) می‌توانمی‌توانید از این مورد مطمئن شوید؛
• موضوع مقالات باید بگونه ای طراحی شود که بروز بوده تا شانس پذیرش مقاله در مجلات ISI، مجلات ISC، مجلات اسکوپوس Scopus و یا پابمد pubmed و مدلاین medline( مخصوص دانشجویان و اساتید پزشکی) بالا رود؛
• چکیده پایان‌نامه بایستی شامل موضوع تحقیق، هدف تحقیق، مراحل انجام کار، نوآوری‌های مدنظر، نتایج کلیدی مقاله در حدود 100 تا 250 کلمه نوشته شود؛
• به نقل و قول از مقاله‌های دیگر توجه نکنید و به مقالات اصلی جهت ارجاع­دهی مراجعه نمایید. برای این کار می‌توانمی‌توانید از نرم‌افزار zotero وEndnote و یا سایت استفاده نمایید؛
• دانشجویان می‌توانمی‌توانند قبل از تدوین مقاله مستخرج از پایان‌نامه با شیوه‌های نگارش مقالات فارسی از نمونه‌های مشابه در حیطه تخصصی خود به پایگاه مقالات جهاد دانشگاهی sid.ir و یا مجلات الزویر، تیلور، اشپرینگر و … مراجعه نمایند و مقاله خود را در قالب ساختار مورد نظر نگارش نمایند؛
• انتخاب مجله مورد نظر بر اساس اصول انتخاب مجله و سطح‌بندی مقاله استخراج شده؛
• از آنجایی که فرآیند داوری مقالات در مجلات داخلی و یا خارجی در پایگاه‌های الزویر، اشپرینگر، و… طولانی بوده بهتر است دانشجو با توجه به زمان خود مجله را انتخاب نمایند؛
• در مواردی که دانشجو وقت آنچنانی برای پذیرش مقاله خود نداشته باشد، مجلاتی که با اخذ هزینه فرآیند داوری را تسریع می‌بخشند، می‌بایست مجله انتخاب شده جزو مجلات معتبر بوده و در لیست سیاه وزارت تحصیلات عالی قرار نداشته و همچنین جعلی نباشد؛
• از آنجایی که چاپ مقاله در همایش یا کنفرانس­های ملی و بین‌المللی یکی از شیوه های آسان پذیرش و چاپ مقاله است دانشجویان می‌توانمی‌توانند با مراجعه با سایت‌های معتبر معرفی کنفرانس­ها مراجعه نمایند.

15 مرحله مهم برای نوشتن یک مقاله (ISI)

برای تهیه یک مقاله که قابلیت نشر در مجلات معتبر موسسه‌ی اطلاعات علمی (ISI) را داشته باشد، ملزم به رعایت اصول و قوانین صحیح مقاله‌نویسی هستیم. در این قسمت 15 مرحله مهم برای نگارش یک مقاله پژوهشی را بیان نموده ایم تا چراغ راهی باشد برای داوطلبانی که علاقمند به ارتقا درجه علمی خود با ارائه و ثبت مقالات علمی در مجلات معتبر هستند.

• مشخص کردن هدف از نگارش مقاله (Specify the goal: زمانی که تصمیم به تهیه یک مقاله می‌نمایید باید هدف خود را برای نوشتن آن مشخص کنید. اگر هدف شما از تهیه مقاله ثبت آن در یکی از مجلات نمایه شده ISI است به‌طور قطع می‌توان گفت که بدون تحقیق و پژوهش مستمر به این اهم دست نخواهید یافت. به دلیل اعتبار بالای مقالات انتشار یافته در مجلات ISI ، کسانی که علاقمندند تا پژوهش‌های خود را در این مجلات به چاپ برسانند باید با تمام ویژگی‌ها و شرایط پذیرش یک مقاله ISI به‌طور کامل آشنا شوند تا با رعایت قوانین و اصول پایه، نوشتن یک مقاله علمی را که دارای قابلیت و شایستگی نشر در بانک اطلاعاتی ISI می‌باشد را آغاز نمایند.
• انتخاب موضوع و عنوان مناسب برای مقاله (Article Title): یکی از نکات مهمی که پژوهشگران در زمان تهیه مقاله باید به آن توجه نمایند ، انتخاب موضوع و عنوان جذاب برای مقاله می‌باشد. برای جذب مخاطبان انتخاب یک عنوان ساده و درعین‌حال جذاب می‌تواند اثرات خوبی داشته باشد. استفاده از کلمات کلیدی در عنوان مقاله را فراموش نکنید چرا که یکی از عوامل اثرگذار در جستجوی مقاله شما می‌باشد. استفاده از موضوعات نو و بدیع، تکراری نبودن موضوع انتخابی، خیلی کوتاه یا خیلی طولانی نبودن عنوان و … از مواردی هستند که هنگام انتخاب موضوع باید مورد توجه قرار بگیرند.
• پژوهش و جستجو (Research): مطالعه و جستجوی ساختارمند از مهم‌ترین ارکان تهیه یک مقاله علمی می‌باشند. برای این‌که بتوانید یک مقاله پژوهشی با ایده‌های نو و متفاوت را بنویسید باید به مقالاتی که تا به امروز منتشر شده‌اند رجوع کنید. برای یافتن مقالات مرتبط با موضوع خود می‌توانید از اینترنت یا کتابخانه‌های عمومی یا کتابخانه دانشگاه خود کمک بگیرید. برای درک آسان یک موضوع خاص ، مراجعه به نشریات علمی معتبر و مجلات علمی می‌تواند کمک شایانی در پیش‌برد اهداف‌تان داشته باشد.
• ثبت اسامی نویسندگان ( Authors Names):  اسامی تمام نویسندگانی که در نگارش مقاله مشارکت داشته‌اند باید در مقاله ذکر شود. نویسنده اصلی مقاله که بیشترین ارتباط را با خوانندگان دارد باید مشخصات کامل خود از قبیل شماره تلفن یا ایمیل را در اختیار خوانندگان قرار دهد.
• بیان مساله (problem statement): مقاله پژوهشی را می‌توان نوشتاری دانست که دیدگاه جدیدی را برای یک موضوع مشخص مطرح می‌کند. محققانی که قصد تهیه مقاله دارند باید این نکته را مورد توجه خود قرار بدهند. اولین گام در تهیه یک مقاله علمی، آگاه کردن مخاطبان از محتوای اصلی آن مقاله است که در ادبیات فنی به این امر “بیان مسأله” می‌گویند. بخش اعظم امتیاز‌دهی به مقاله، به توانایی نویسنده در بیان مسأله تعلق خواهد گرفت لذا محققان باید نهایت دقت را در توصیف آن به‌کار گیرند.
• ترسیم طرح کلی (Draw an outline) بعد از جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها و نگارش “بیان مسأله”، نوبت به ترسیم طرح کلی پژوهش می‌رسد. معمولا قالب مقاله‌های علمی به‌صورت مقدمه ، بدنه اصلی و نتیجه‌گیری می‌باشد که شما برای ترسیم کلی باید بر روی این بخش‌ها تمرکز نمایید.
• چکیده مقاله (Abstract): یکی از بخش‌هایی که بعد از موضوع مقاله مورد توجه قرار می‌گیرد، چکیده مقاله یا Abstract می‌باشد. در واقع یک چکیده به‌مثابه تبلیغ مقاله است تا بتواند نظر مخاطبان را به خود جلب کند. در این قسمت می‌توان به‌طور کوتاه و خلاصه معنی‌دار به مقدمه، اهداف، روش‌ها و نتایج و دستاوردهای تحقیق اشاره کرد.
• کلمات کلیدی (key words): کلمات کلیدی باید بعد از چکیده مقاله و پیش از مقدمه درج شوند. بهتر است از کلمات کلیدی در محدوده 3 تا 10 کلمه یا عبارت کوتاه مرتبط با موضوع مقاله استفاده شود.
• مقدمه مقاله (Introduction) : بخش Introduction یا همان مقدمه می‌تواند حداکثر یک و نیم صفحه از مقاله را در برگیرد. مقدمه را با یک تعریف کلی از موضوع مورد نظر شروع کرده و بعد از آن به پیشینه ای از آن موضوع بپردازید ، سپس دلایل اهمیت موضوع و سؤالات اصلی مقاله و فرضیه‌های خود را مطرح نمایید. در مقاله و پژوهش‌های بین‌المللی مقدمه باید به‌روشنی به «بیان مسأله» و عوامل به‌وجود آمدن مشکل بپردازد تا مشکل موجود، به‌طور کامل برای خواننده ملموس و قابل درک باشد. بخش اعظم مقاله‌های پژوهشی را «پیشینه تحقیق» دربر می‌گیرد که هر چه پر بارتر باشد اعتبار بالایی به مقاله شما خواهد افزود. بعد از به اتمام رسیدن پیشینه پژوهش باید به سراغ اهداف و فرضیات مقاله بروید.
• روش تحقیق (Methodology): در این بخش محقق باید متدها و چگونگی انجام تحقیق را به‌طور واضح شرح دهد. شرح مواردی از قبیل نوع تحقیق، مراحل انجام تحقیق که شامل: ابزار و روش‌های گردآوری داده‌ها، روش نمونه گیری، جامعه آماری و حجم نمونه، ابزار و روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها (تحلیل کمی و کیفی) در این بخش الزامی می‌باشد.
• بحث و نتیجه‌گیری (Discussion and conclusion): نگارش این قسمت از مقاله پژوهشی مستلزم قدرت تحلیلی بالا می‌باشد. یک پژوهشگر باید بتواند به خوبی یافت‌های پژوهش را با یکدیگر مقایسه کرده و به تحلیل آن‌ها بپردازد. در مقاله‌های پژوهشی این بخش نباید بیشتر از دو صفحه شود. در برخی از مجلات از نویسندگان خواسته می‌شود در مقاله خود نتیجه‌گیری را به‌صورت کلی ارائه دهند لذا برای تکمیل این بخش به‌دستورالعمل‌های مجله مورد نظر توجه نمایید.
• محدودیت‌های پژوهش (Research constraints): چنانچه در فرآیند تحقیق و پژوهش با محدودیتی مواجه شدید که در نتایج نهایی اثرگذار است در این قسمت باید به شرح آن‌ها بپردازید. البته توجه کنید که این محدودیت‌ها باید صرفا محدودیت‌های ذاتی پژوهش باشند.
• منابع (references): یک پژوهش علمی فقط زمانی ارزش بالایی دارد که مستند باشد. محقق باید تمامی داده‌هایی را که در متن استفاده کرده با ذکر منبع در پایان مقاله درج نماید. تمامی منابعی که در متن به آن‌ها رجوع شده است باید در این بخش به‌طور کامل معرفی شوند. چنانچه از مقالات فارسی زبان استفاده نموده‌اید باید سال هجری شمسی را به میلادی تبدیل نمایید.
• بازبینی و ویرایش (Review and edit): بعد از پایان رسیدن نگارش مقاله، نوبت بازبینی و اعمال ویرایش های مورد نیاز است . برای انجام این کار باید چندمرتبه شروع به خواندن مقاله نمایید و قسمتهایی را که نیاز به بهبود دارد ویرایش نمایید.
• ویرایش نهایی (The final edition): بعد از به پایان رسیدن محتوای مقاله، در آخرین مرحله باید اقدام به غلط‌یابی نمایید. در تهیه یک مقاله خوب معمولا تأکید بر کوتاه و سادهنویسی شده است. بنابراین در این مرحله کلمات ثقیلی را که در محتوای مقاله استفاده نموده‌اید ویرایش نمایید و کلمات رسا و ساده‌تری را جایگزین آن نمایید. البته توجه داشته باشید که استفاده از کلمات ساده به حدی نباشد که ساختار مقاله را از حالت علمی آن خارج کند حتی در صورت نیاز از کلمات تخصصی استفاده نمایید.

نکات مهم در چاپ مقاله

• ژورنال مناسبی انتخاب کنید بسیاری از مقالات به این دلیل رد می‌شوند که موضوع‌شان در محدوده موضوعات ژورنال مورد نظر نیست. هر ژورنالی مخاطب خاص خود را دارد و اگر مقاله شما برای آن مخاطب مناسب نباشد، رد خواهد شد.
• از خدمات ویراستاری مقالات علمی استفاده کنید، چه قبلا مقاله‌ای به چاپ رسانده باشید یا یک محقق تازه کار هستید، بسیار مهم است که مقاله شما توسط ویراستاران حرفه‌ای و تخصصی بررسی شود. ویراستاری تخصصی مقاله شما موجب می‌شود مقاله نهایی کاملا بی‌نقص باشد. ویرایش تخصصی به روی نکات گرامری، ساختار جملات، دستور زبان و موارد اینچنینی صورت می‌گیرد. علاوه‌براین، موضوع علمی نیز از دید مخاطب بررسی می‌شود و اگر نامفهوم بود با هماهنگی نویسنده اصلاح می‌شود تا برای مخاطبان بیشتر قابل فهم باشد. همچنین، یک ویرایش تخصصی تضمین می‌کند مقاله با توجه به‌دستورالعمل ارائه شده توسط ژورنال، نوشته شده است و فرمت کاملا صحیحی دارد. بنابراین زمانی‌که مقاله‌تان توسط ویراستاران حرفه‌ای بررسی می‌شود، احتمال چاپ مقاله نیز بالاتر می‌رود.
• یک کاورلتر متقاعدکننده برای معرفی مقاله خود تهیه کنید تمامی مقالات ژورنالی باید همراه با یک کاورلتر برای مجله ارسال شوند. کاورلتر فرصت شما برای انتقال اهمیت مطالعه علمی و تأثیر احتمالی آن در زمینه تحقیقات دیگر است. یک کاورلتر متقاعدکننده کمک می‌کند مقاله شما با اعتبار بیشتری معرفی شود. برای نوشتن یک کاورلتر خوب و متقاعدکننده نیز می‌توانید از برخی از شرکت‌های ویراستاری کمک بگیرید.
• صبور باشید چاپ مقاله پروسه طولانی است. شما قرار نیست یکی دو روز بعد از ارسال مقاله جوابی دریافت کنید. آماده کردن و ارسال مقاله برای مجله از اولین اقدامات است. بعد از این مراحل، مقاله شما تازه وارد روال چاپ در مجله شده است. حالا نوبت به سردبیر و منتقدان می‌رسد که مقاله را کاملا بررسی کرده و نظرات و انتقادات خود را ارائه کنند. مراحل چاپ و انتشار مقاله در یک ژورنال گاهی ممکن است چند ماه طول بکشد. کسی نمی‌خواهد بعد از این مراحل طولانی، مقاله‌اش توسط سردبیر رد شود. بنابراین بسیار مهم است بدانید چه چیزهایی موجب رد شدن مقاله علمی شما خواهد شد و با رعایت این اصول مقاله علمی بهتری ارائه دهید. دلایل رد شدن مقاله را در این مقاله بخوانید.
• انتظار تغییرات در نوشته خود را داشته باشید حتی اگر مقاله شما رد نشود نیز باید این انتظار را داشته باشید که سردبیر و منتقدان از شما بخواهند قسمت‌هایی از مقاله را تغییر دهید. بنابراین پس از دریافت پاسخ از سوی سردبیر مجله، کاملا به نکاتی که گفته شده دقت کنید و سعی کنید تا جای ممکن انتقادات را پذیرفته و تغییرات مورد نظر را در مقاله خود اعمال کنید. به‌نظرات منتقدان اهمیت بدهید تا بتوانید مقاله بهتری به چاپ برسانید. این تغییرات ممکن است مربوط به نکات ویرایشی ساده باشد، یا شاید منتقدان از شما بخواهند اطلاعات قسمتی از مقاله را تغییر داده یا تکمیل کنید. خیلی نادر است که یک مقاله در مرحله اول ارسال به مجله، مورد تأیید قرار بگیرد و هیچ اصلاحیه‌ای لازم نداشته باشد.

مهارت جستجوی مقاله فارسی

پایگاه­های اطلاعات علمی برای گردآوری، ثبت، ارزیابی، اندازه­گیری، نمایه­سازی، استنادسنجی، رتبه­بندی و سایر امور مربوط به تولیدات علمی به ویژه مقالات منتشره در مجلات علمی در مقیاس­های کشوری، منطقه­ای و جهانی تشکیل می­شوند (حافظ­نیا، 1396: 361). بنابراین برای دریافت مقالات فارسی چند نکته مهم زیر باید درنظر گرفته شود:

• تمام پژوهش‌ها در مقاله ها خلاصه نشده‌اند، شاید بهتر باشد به دنبال گزارش‌ها، اخبار و مصاحبه‌ها نیز باشید؛
• تمامی مقالات در اینترنت معتبر نیستند. بلکه مقالاتی برای ارجاع دادن معتبر هستند که توسط وزارت تحصیلات عالی در قالب نشریات تخصصی تأیید شده‌اند؛
• مقالات تأیید شده در انواع برتر علمی پژوهشی، ترویجی، تخصصی و ... می‌آیند که بهترین آن‌ها همان مقالات علمی پژوهشی است؛
• همه مقالات چاپ شده در اینترنت نمایه نمی‌شوند. و این کار جستجوگر را سخت می‌کند؛
• همه مقالات بلافاصله نمایه نمی‌شوند؛
• برای دسترسی به مقالات نمایه‌شده به سایت‌های زیر بروید؛

مگیران http://www.magiran.com

جهاد دانشگاهی http://sid.ir

مجلات تخصصی نور http://www.noormags.ir

پایگاه ISC http://ecc.isc.gov.ir/searchEjournals/

مقالات فارسی همایشی: در SID بگردید و یا این‌که به سیویلیکا بروید http://www.civilica.com/

سایت‌های دانشگاهی همچون پاد http://pad.um.ac.ir

• اگر مقاله‌ای را در مگیران و هر سایت دیگری یافتید و نتوانستید دانلود کنید عنوان مقاله را در گوگل سرچ کنید تا به سایت اصلی مقاله دسترسی آزاد داشته باشید؛
• یافتن از منبع اصلی بانک مقالات و پیدا کردن عمومی را هدف خود در یافتن مقالات فارسی قرار دهید؛
• هرچه موضوع شما جدید باشد منابع فارسی کمتری پیدا خواهید کرد؛
• اگر مقاله‌ای نیافتید، به جدید بودن موضوع خود ایمان نیاورید، به دنبال کلیدواژه­های دیگر باشید: مثلاً توریسم، گردشگری، سیاحت هرسه به یک معنی هستند؛
• از کلیدواژه­ها و منابع، مقالات یافته‌شده برای جستجوهای دیگر خود استفاده کنید؛
• به مشکلات موتورهای جستجوی سایت‌های نمایه‌کننده پی‌ببرید و شاید بهتر باشد از جستجوی گوگل با محدود کردن سایت نمایه‌کننده استفاده کنید.

منابع

• اسلامی، سیدحسن. (1392). سرشت و ساختار مقالات اخلاقی: اصول راهنما. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش­نامه اخلاق، 6 (22): 7-32.
• تنهایی، حسین ابوالحسن؛ نکهت، محمدجواد و حسینی فر، مریم السادات. (1395). شیوه پایان‌نامه‌نویسی با راهبردهای قیاسی، استقرایی و کنش‌پژوهی. تهران: انتشارات بهمن برنا.
• حافظ­نیا، محمدرضا. (1396). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.
• دانشگاه بین‌المللی المصطفی ^(ص)-افغانستان. (1400). شیوه­نامه تنظیم مقاله علمی. مجله دوفصلنامه یافته­های مدیریت آموزشی دانشگاه المصطفی ^(ص)-افغانستان. 1 (1): 1-120.
• رضائیان، محسن. (1392). تاریخچه نگارش مقالات علمی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 12: 597-598.
• طرقی، مجید. (1399). درسنامه روش تحقیق. قم: نشر هاجر.
• قندریز، رامیار و زارعین دولاب، سعید. (1395). ساختار نگارشی عنوان مقالات علمی پزشکی برای چاپ در مقالات ISI. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی.
• نادری، عزت ا... و سیف نراقی، مریم. (1394). روش‌های تحقیق و چگونگی ارزشیابی آن در علوم انسانی. تهران: انتشارات ارسباران.
• Acuna، Daniel E and Allesina، Stefano and Kording، Konrad P، Future impact: Predicting scientific success، Nature،
• Audisio RA، Stahel RA، Aapro MS، Costa A، Pandey M، Pavlidis N. Successful publishing: How to get your paper accepted. Surg Oncol 2009; 18(4): 350-6.
• Hirsch، Jorge E، An index to quantify an individual’s scientific research output، Proceedings of the National academy of Sciences of the United States of America.

[1] . دکترای مدیریت آموزشی و آمر دیپارتمنت مدیریت آموزشی دانشگاه بین المللی المصطفی (ص). 0093794412334- mhyaghobi32@gmail.com

[2] . معمولاً در مقالات علمی بخش روش‌شناسی از موارد مهمی است که بین شماره 4 و 5 به صورت یک عنوان جداگانه ذکر می­گردد و منظور این است که روش کار، نوعیت تحقیق، ابزارگردآوری اطلاعات، جامعه تحقیق و روش تجزیه و تحلیل داده­ها را ذکر می­کند.